[ Pobierz całość w formacie PDF ]
prawa rzymskiego) z chrześcijaństwem - zwłaszcza etyką chrześcijańską.
System sterowania społecznego Kościoła katolickiego w pierwszych
wiekach opierał się przede wszystkim na bodzcach związanych z normami
etycznymi, potem w średniowieczu, jak ju\ wspomnieliśmy wy\ej, dominowały
raczej bodzce związane z normami ideologicznymi, obecnie obserwować mo\na
ponownie zdecydowaną dominację bodzców związanych z normami etycznymi,
o czym wyraznie świadczą zarówno dokumenty Soboru Watykańskiego II jak i
magisterium papie\a Jana Pawła II. Istotną rolę w tym systemie odgrywają
równie\ bodzce związane z normami poznawczymi39.
"Zarówno teologia dogmatyczna (...) jak i moralna (normy etyczne) są w
religii katolickiej ze sobą ściśle związane - prawdy wiary muszą słu\yć praktyce
wychowawczej natomiast normy etyczne (moralne) są przedmiotem wiary.
Troska o moralność w praktycznej działalności Kościoła przejawia się
przede wszystkim w dą\eniu do wywierania wpływu na wychowanie moralne
społeczeństwa (a właściwie całej ludzkości).
Etyka katolicka ma charakter religijny i zarówno pod względem genezy
jak i treści jest podporządkowana religii. Nakazy religijne są traktowane jako
nakazy moralne nadrzędne w stosunku do wszystkich innych nakazów. (...)
Pełnej integracji katolickiej etyki z dogmatyką, w jednolity system wiary
opartej na odpowiednim fundamencie filozoficznym dokonał św. Tomasz z
Akwinu. (...)
Według nauk Soboru Watykańskiego II podporządkowanie norm
poznawczych (nauki) etyce nie oznacza krępowania swobody badań
naukowych, (...)"40. Mówi o tym wyraznie Deklaracja o wychowaniu
chrześcijańskim.
W ogłoszonej równie\ przez Sobór Watykański II Konstytucji
duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym czytamy:
Zwięty Sobór, podejmując to, czego uczył Sobór Watykański I, głosi, \e
"istnieje dwojaki, ró\ny porządek poznania", mianowicie wiary i rozumu, i
Kościół nie wzbrania, "\eby w uprawianiu ludzkich umiejętności i nauk
stosowano we własnym ich zakresie właściwe dla nich zasady i metody", przeto
38
Por. tam\e, s. 129.
39
Por. J. Kossecki, Historia systemu sterowania społecznego Kościoła katolickiego, Bydgoszcz 1999.
40
Tam\e, s. 25-26.
28
"uznając ową słuszną wolność", potwierdza Kościół prawowitą autonomię
kultury ludzkiej, a zwłaszcza nauk41.
W systemie sterowania społecznego o dominujących bodzcach
prawnych socjoznaczenie słów prawda i fałsz to prawomocność i
nieprawomocność; podstawowym kryterium prawdy jest prawomocność;
prawdziwość informacji oceniana jest przez pryzmat jej zgodności z normami
prawnymi (prawem) i twierdzeniami głoszonymi przez biurokratyczne
urzędowe autorytety, w wypadku zaś gdy jest ona z nimi niezgodna oceniana
jest jako fałszywa. Tak rozumiane pojęcie prawdy mo\na nazwać prawdą
formalną. Kryteria prawdy, metody oceny prawdziwości lub fałszywości
informacji - w tym równie\ twierdzeń naukowych - w tym systemie polegają na
ich formalno-prawnej ocenie, dokonywanej przez powołane do tego autorytety
urzędowe.
Obieg informacji jest tu ograniczony normami prawnymi, z reguły dość
szczegółowymi. Wszystkie rodzaje norm społecznych - w tym równie\ etyka i
prawda - i wszystkie dziedziny \ycia są tu podporządkowane normom
prawnym, oznacza to zasadę podporządkowania wszelkich decyzji w pierwszym
rzędzie prawu. W tym systemie pojęcie prawdy jest zastępowane przez
stereotyp, który jest syntezą pojęcia prawdziwości i prawomocności, przy
czym decydujące znaczenie ma ta druga część, oznacza to, \e prawda
materialna ustępuje przed prawdą formalną. Stereotyp ten stał się w tym
systemie podstawą procesów kodowania i przetwarzania informacji, w których
zasadnicze, decydujące znaczenie ma ich formalna zgodność z prawem, ona te\
ma decydujące znaczenie przy wyborze zbiorów oryginałów i zawartych w nich
informacji, które się bada, przetwarza i upowszechnia w danym społeczeństwie.
Istotą społecznych procesów przetwarzania i rozpowszechniania
informacji jest wdra\anie praworządności. W społecznych procesach
informacyjnych preferowane są więc te informacje, które są prawnie doniosłe,
zaś preferuje się zródła informacji, które mają odpowiednią rangę formalno-
prawną (np. media zdecydowanie bardziej interesują się \yciem polityków ni\
odkryciami naukowców). W związku z tym obiektywne metody oceny
prawdziwości (lub fałszywości) informacji w tym systemie sterowania polegają
na ich porównywaniu z odpowiednimi standardami określanymi przez prawem
określone instytucje i autorytety, zaś subiektywne metody tego rodzaju oceny
zale\ą od prawnej pozycji zródła informacji (np. piastowanych stanowisk lub
posiadanych tytułów naukowych). W sposób określony prawem ustala się te\
formalną hierarchię zródeł informacji i waga (niejako stopień prawdziwości - a
właściwie prawomocności) danej informacji zale\y od pozycji jej zródła w tej
hierarchii.
41
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym "Gaudium et spes", p.
59; cyt. wg. "Sobór Watykański II", Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 1968, s. 587.
29
[ Pobierz całość w formacie PDF ]