[ Pobierz całość w formacie PDF ]

często odgrywanym ponownie podczas ceremonii przejmowania władzy przez kolejnych sukcesorów.
Ta pierwotna przemoc, będąca czystą negacją zachowania właściwego krewnym, stanowi
dopełnienie tezy Clastres'a - jak również tez jego znamienitych poprzedników, którzy tak samo
przywiązywali dużą wagę do konfliktu między zasadą państwa a społeczeństwa obywatelskiego,
Gemeinschaft i Gesettschaft czy civitas i societas. Władza objawia się i definiuje jako rozłam w
porządku moralnym ludzi, właśnie jako największa ze zbrodni przeciwko pokrewieństwu:
bratobójstwo, matko- lub ojcobójstwo, związek matki z synem, ojca z córką albo brata z siostrą.
Jeżeli nadal patrzeć będziemy na to z najbardziej ogólnego punktu widzenia, to nie będzie miało
znaczenia, że wyczyn może mieć charakter Jedynie symboliczny", ponieważ pozostaje on
wydarzeniem symbolicznym nawet wtedy, gdy jest "prawdziwy". Zgodnie z niektórymi wersjami
legendy Romulus zabił Remusa za przestąpienie bruzdy, którą ten pierwszy zaorał na (Matce) ziemi,
by wyznaczyć granice murów przyszłego Rzymu. Wschodnioafrykański król odgrywa podobne
zabójcze/seksualne związki, gdy po wygraniu bratobójczej wojny o sukcesję poślubia swą przyrodnią
siostrę. Zeus nie lepiej postąpił ze swym ojcem Kronosem i siostrą Herą, w dodatku idąc za
przykładem samego Kronosa. Hawajska dynastia świętych wodzów miała swój początek w
legendarnym związku kazirodczym ojca i córki; w gruncie rzeczy znalazła ona swe zakończenie w
czasach historycznych poprzez złożenie ofiary z króla Kiwala'o dokonanym przez jego (w kategoriach
klasyfikacyjnych) brata Kamehameha, który następnie poślubił córkę swojej ofiary6. Ponieważ mit czy
kompleks Edypa ma tę samą strukturę, w chyba nie trzeba nic więcej dodawać o władzy, jaką mają
symbole, by móc funkcjonować jako symbole władzy.
Bardziej istotne jest spostrzeżenie, że władza nie jest tutaj przedstawiana jako naturalna sytuacja
społeczna. Jest uzurpacją, podwójnie rozumianą jako siłowe przejęcie władzy i zanegowania przez
władcę ist-niejącego porządku moralnego. Nie normalna sukcesja, ale sama uzur-
99
Obcy-Król, czyli Dumśzil wśród Fidżyjczyków
pacja stanowi zasadę prawowitości. Hocart wykazuje, że rytuały koronacyjne króla lub najwyższego
rangą wodza są celebracją jego zwycięstwa nad poprzednikiem. Jeśli nawet w rzeczywistości nie
złożył w ofierze ostatniego władcy, to i tak spadkobierca hawajskiej władzy królewskiej lub któryś z
jego popleczników zostaje podejrzany o jego otrucie. Następuje po tym sytuacja rytualnego chaosu
(opisanego w rozdziale drugim), kiedy to świat rozpada się lub jego istotne elementy ulegają
odwróceniu aż do momentu, gdy powraca nowy król, by ponownie ustanowić tabu, tzn. porządek
społeczny.
Takie mityczne wyczyny i zakłócenia społeczne są typowe dla początków dynastii oraz kolejnych
ceremonii obejmowania władzy przez boskich królów. W skrócie ich znaczenie możemy
zinterpretować następująco: by móc zaprowadzić w społeczeństwie ład, król najpierw musi
odtworzyć pierwotny nieład. Po popełnieniu owych potwornych wykroczeń przeciwko społeczeństwu
i udowodnieniu, że jest od niego silniejszy, rządzący przystępuje do wydobycia systemu z chaosu.
Objęcie władzy przez króla, rekapitulując pierwotny stan życia społecznego, jest zatem stworzeniem
świata na nowo. Król zjawia się jako bóg. Symbolizm rytuałów przejmowania władzy jest
kosmologiczny. Stąd Frazerowskie zrównanie życia króla z dobrobytem społeczeństwa oraz harmonią
kosmicznych mocy.
Badacze parający się naukami społecznymi często widzą w tym wszystkim mistyfikację władzy,
wtłoczoną w kategorie interesów rządzących. Jednakże jako "ideologia dominująca" jest ona co
najmniej dwuznaczna, ponieważ w przypadku kapitana Cooka lub antropologicznych analogii kapłana
z Nemi, może również upoważniać ludzi do "siadania na ziemi i opowiadania smutnych historii o
śmierci królów". Niemniej jednak mówienie w pierwszym rzędzie o interesownej ideologii oznacza
smutne zubożenie opisywanych faktów. Chodzi tutaj nie tyle o racjonalizację władzy, ile o
przedstawienie ogólnego schematu życia społecznego: całkowitej "struktury reprodukcji", włączając
w to komplementarne i antytetyczne relacje między królem a ludem, bogiem a człowiekiem,
mężczyzną a kobietą, cudzoziemcem a tubylcem, wojną a pokojem, niebem a ziemią.
Polityczne jawi się tutaj jako aspekt kosmologicznego: wyraz ludz-kiego zmagania się z
przekształceniami życia i śmierci, które są uniwersalne. Wszakże polityczne nie jest jedynie, jak sądził
Frazer, odbiłem naturalnego. Nie jest też tak, że śmierć lub śmierć na niby króla jest politycznym
katharsis ozdobionym zewnętrznymi atrybutami ide-ologii kosmicznej, jak to ujmuje teoria
funkcjonalistyczna. Systemu nie można też adekwatnie opisać za pomocą znajomych strukturalistycz-
nych pojęć transpozycji pararelnych kodów kultury i natury. Jeśli schemat polinezyjski różni się od tak
zwanego totemizmu, jak twierdzi Levi-
100
Wyspy historii
-Strauss (1968), genealogiczną ciągłością (lub współsubstancjalnością) między "nadprzyrodzonym",
"naturalnym" i istotami ludzkimi, to jest to w takim razie raczej uniwersalny system zróżnicowanych
homologii niż homologicznych różnic. Schemat kładzie nacisk na kilka "zstępnych" relacji między
"naturalnymi" zjawiskami pochodzenia rodowego a jednostkami lub grupami społecznymi,
jednocześnie różnicując je za pomocą tychże środków - i stąd właśnie bierze się szczątkowe [ Pobierz całość w formacie PDF ]